به گزارش خبرنگارخبرگزاری حوزه، درنشست علمی «اعتبارسنجی منابع در شهادت امام رضا(ع)»، که در انجمن های علمی حوزه برگزار شد، اساتید حوزه و دانشگاه و همچنین پژوهشگران معارف اسلامی و تاریخ اسلام حضور داشتند.
در این نشست علمی حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا جباری عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، گفت: اقوال مختلفی در خصوص شهادت امام رضا(ع) در آثار علامه جعفر مرتضی بررسی و ارائه شده است.
وی افزود: اگر بخواهیم با دقت‌های فقهی و رجالی وارد روایات مرتبط با شهادت امام رضا(ع) یعنی اصل شهادت و نحوه آن همچنین سائر معصومین(ع) شویم مشکلاتی ایجاد می‌شود و نمی‌توان نظر صریح و قاطعی در مورد صحیح‌السند بودن روایات بدهیم.
پژوهشگر و نویسنده تاریخ اسلام گفت: این مسئله به صورت کلی در همه مباحث تاریخی مصداق دارد؛ بنابراین باید با نگاه تجمیع قرائن و تراکم ظنون وارد این روایات شویم، در این صورت در مباحث تاریخی تکلیف بسیاری از موارد روشن می‌شود.
حجت الاسلام والمسلمین جباری صریح کرد: یکی از نکاتی که در این مورد باید مورد توجه قرار بگیرد، بحث کلامی تحلیل تاریخ براساس علم و عصمت امام است؛ زیرا در برخی اقوال در مورد شهادت ائمه(ع) و به خصوص امام رضا(ع) مطالب نادرستی نقل شده که با عصمت امام و شان و جایگاه معصوم سازگار نیست.
این محقق و استاد تاریخ اسلام حوزه علمیه عنوان کرد: در خصوص روایات مرتبط با اصل شهادت امام رضا(ع) دو نوع روایت وجود دارد؛ این روایات در دو بخش عام و روایات خاص شهادت امام قابل تقسیم‌بندی است؛ مهم‌ترین روایات عام به مضامینی مانند «ما منا الا مقتول شهید» و یا«ما منا الا مقتول او مسموم» از سوی تعدادی از ائمه(ع) از جمله از امام مجتبی(ع)، امام صادق(ع) و ... بیان شده است.
بررسی روایت عام
عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در ادامه به بررسی این اقوال اشاره کرد و گفت: شیخ صدوق در چند اثر خود و از طریق روایتی از علی بن ابراهیم و پدرش و در نهایت اباصلت از امام صادق(ع) روایتی به مضمون فوق نقل کرده و دو روایت نیز از امام مجتبی یکی در اواخر عمر شریفشان و دیگری بعد از شهادت امام علی(ع) نقل شده و تاکید فرموده اند که «ما منا الا مقتول او مسموم».
وی با اشاره به روایات دیگری که در این زمینه وجود دارد یادآورشد: همچنین محمدبن حسن صفار از طریق چند راوی دیگر به نقل از امام صادق(ع) آورده است که ایشان فرمودند پیامبر در خیبر مسموم شدند و در ادامه به تعبیر روایات گذشته در مورد ائمه نیز اشاره و همان تعبیر امام مجتبی را دارند.
دیدگاه شیخ مفید در مورد شهادت ائمه(ع)
حجت الاسلام والمسلمین جباری با ذکر این مطلب که شیخ مفید به برخی برداشت‌های شیخ صدوق ایراد وارد کرده، بیان کرد: شیخ مفید گفته است که آنچه را که شیخ صدوق به عنوان عقیده ثابت شیعه مبنی بر شهادت همه ائمه بیان کرده برای من قابل اثبات نیست و مفید معتقد است که شهادت امام علی(ع)، حسنین(ع)و امام کاظم(ع) قطعی است و شهادت امام رضا(ع) نیز اقوی بر این قول است و شهادت مابقی ائمه برای من قابل اثبات نیست.
این نویسنده حوزوی با بیان این مطلب که این حرف شیخ مفید دلیل بر این که وی شهادت مابقی ائمه را رد کند نیست، افزود: بلکه برای او اثبات نشده؛ لذا این نسبت که برخی به مفید می‌دهند که وی شهادت برخی از ائمه را رد کرده درست نیست و برداشت نقل شده نیز به دلیل آن است که مفید به اخبار آحاد اعتماد نداشت و یا شاید به تعبیر علامه جعفر مرتضی ایشان در تقیه بوده است زیرا دراین دوره حاکمان عباسی قدرت را در دست داشتند.
این محقق تاریخ اسلام با بیان اینکه علمای شیعه، شهادت را در مورد همه ائمه پذیرفته‌اند تصریح کرد: علامه جعفر مرتضی اقوال شهادت امام رضا(ع) را در چند قول بیان و بررسی کرده؛ قول نخست برای کسانی است که شان و جایگاه عصمت را در نظر نگرفته و سخنان نادرست و اراجیف بر زبان رانده و گفته‌اند امام بر اثر پرخوری انگور وفات کرده‌اند؛ قول دیگر، مسمومیت مطلق را بیان کرده‌اند که از جمله یعقوبی در تاریخ خود این موضوع را ذکر کرده است البته این فرد دلیل مسمومیت را نیاورده است.
وی افزود: قول دیگر از احمد امین بیان شده و وی هم مسمومیت امام توسط بنی عباس را به صورت عام آورده ولی سخن از مامون نیست و دیدگاه دیگر هم مسمومیت توسط مامون ولی به تحریک فضل است همچنین قول اخری معتقد است که امام به مرگ طبیعی از دنیا رفته‌اند که از جمله ابن جوزی آن را بیان کرده است و عجیب اینکه این افراد استدلال به عزاداری از سوی مامون بعد از شهادت امام کرده و گفته‌اند که این رفتار مامون و پرهیز وی از خوردن و آشامیدن به مدت سه روز نشانه این است که وی دخالتی در شهادت نداشته است.
حجت الاسلام والمسلمین جباری در مورد کیفیت شهادت امام نیز بیان کرد: در این زمینه سه نقل بیان شده است که برخی مسمومیت با انار را سبب شهادت می‌دانند و معتقدند که امام توسط اناری که مامون مسموم کرده بود شهید شدند و قول دیگر نیز این است که برخی انگور مسموم را عامل شهادت می‌دانند و قول سوم وجه جمع میان این دو قول است یعنی آنچه در روایت هرثمة بن اعین بیان شده که وی گفت من شبی بعد از اینکه نزد مامون بودم به محضر امام رفتم و ایشان خبر از شهادت خود با زهر انگور و انار توسط مامون به من دادند.
وی در مورد شهادت پیامبر(ص) نیز تصریح کرد: میان محدثان شیعه و سنی در مورد شهادت پیامبر(ص) اتفاق قول وجود دارد، ولی برخی شهادت را به فتح خیبر و برخی به منافقان در مقطع اواخر عمر شریف پیامبر(ص) نسبت می‌دهند.
انتهای پیام
